Ekspertiza nga Zelensky si detyrim i Kishës Ukrainase për vetëvrasje
Një vlerësim kritik i zgjidhjes së Shërbimit Shtetëror Ukrainas për Lirinë Ethnopolitike të Besimit.
Teologu grek dhe presbiter Anastasios Gotsopoulos shkroi një analizë analitike të Ekspertizës së Shtetit për Etnopolitikë në lidhje me lidhjet e UOC me Patriarkanë e Moskës ekskluzivisht për degën greke të UOJ. Ne ju ofrojmë një përkthim të tekstit të plotë të artikullit të priftit grek.
"Shërbimi Shtetëror i Ukrainës për Etnopolitikë dhe Lirinë e Besimit" (DESS) publikoi Vendimin Nr. Η-8/11 të datës 27.1.2023, me titullin: "Përfundimi i Ekspertizës së Ekspertit të Religjionit të Statutit për Menaxhimin e Kishës Ortodokse Ukrainase për praninë e lidhjeve kishtare dhe kanonike me Patriarkanë e Moskës".
Vendimi pranon gjetjet e Grupit Ekspert të etabluar për të hetuar marrëdhënien e Kishës Ortodokse Kanonike Ukrainase (UOC) nën Beatitude e tij Metropolit Onufriy i Kijevit me Kishën Ruse. Përmes këtij Vendimi, Shërbimi Shtetëror Ukrainas kërkoi të provojë se Kisha Ortodokse Kanonike Ukrainase është e varur nga Patriarkana e Moskës, pavarësisht deklaratës së saj për pavarësi.
Komentet e Përgjithshme
1. Dëshirojmë të theksojmë se Kisha Ukrainase nën Metropolitin kanonik Onufriy i Kijevit njihet si kanonike sepse njihet nga të gjitha 14 Kishat Ortodokse Lokale, duke përfshirë katër (Patriarkatat Ekumenike dhe Aleksandrine, dhe Kishat e Greqisë dhe Qipros) që kanë pranuar "autoqefalinë" e OCU. Ne gjithashtu vërejmë se nuk ka pasur asnjë procedurë kanonike për shkarkimin e Metropolit Onufriy i Kijevit nga detyra që ka mbajtur që nga 17.08.2014 dhe që, për më tepër, është njohur nga të gjitha katërmbëdhjetë Kishat Ortodokse Lokale. Prandaj, në mungesë të ndonjë dënimi kanonik, Metropoliti Onufriy mbetet Metropoliti kanonik i Kijevit dhe i Gjithe Ukrainës.
2. Struktura e re kishtare nën Epifaniy, e cila mori "Tomosin e Autoqefalisë" (06.01.2019) nga Patriarku Ekumenik Bartholomeu, është njohur vetëm nga tre Kisha Lokale (Aleksandria, Greqia, Qipro), ndërsa dhjetë Kishat dhe Patriarkatat e tjera nuk e kanë njohur as autoqefalinë e saj as episkopatin e kësaj strukture. Shumica absolute e Kishave Ortodokse (10 Patriarkatat dhe Kishat) nuk e njohin urdhërimin kanonik të Epifaniy Dumenkos.
3. Është e qartë që përfundimi i Grupit Ekspert, mbi të cilin bazohet ky Vendim, është urdhëruar nga qeveria dhe synon të ndalojë veprimtarinë e Kishës Ortodokse Kanonike Ukrainase.
4. Metropolia e Kijevit e UOC ka bërë tashmë apel në gjykatën ukrainase kundër vendimit të Komisionit Ekspert. Gjykata Administrative Rajonale e Kijevit më 25 gusht 2023 pranoi apelin, dhe vendimi i saj është në pritje. Në deklaratën e saj, Shërbimi Ligjor i UOC vuri në dukje: "Ne shpresojmë që në të ardhmen e afërt, gjykata do të marrë vendimin e duhur që do të ndalojë përdorimin e kësaj ekspertize të paligjshme për qëllime të ndërhyrjes brutale në çështjet e brendshme të Kishës më të madhe në Ukrainë, si dhe veprimet që synojnë të shkelin të drejtat e lirisë fetare të 12,000 organizatave fetare të UOC dhe miliona besimtarëve të sinqertë të Ukrainës."
Historia e Shkurtër
Metropolia e Kijevit dhe rajoni përreth (i njohur në dokumentet kishtare si "Rusia e Vogël") ishte nën juridiksionin kanonik të Patriarkatit Ekumenik i Konstandinopojës nga shekulli i 10-të deri në shekullin e 17-të. Në vitin 1686, Patriarku Ekumenik Dionysius IV nënshtronte Kijevin në juridiksionin e Patriarkatit të Moskës, duke i dhënë të drejtën për të shenjtëruar dhe gjykuar episkopët e Rusisë së Vogël. Në Aktin Patriarkal dhe Sinodal (1686), Patriarku i Konstandinopojës, Dionysius IV, vendos që "provinca më e shenjtë e Kijevit" të nënshtrohet "tronit më të shenjtë patriarkal të qytetit të madh dhe të mbrojtur nga Perëndia të Moskës" [4]. Në një letër drejtuar mbretërve rusë, Patriarku Dionysius IV e sqaroi për të shmangur keqkuptimin: "Le të nënshtrohet kjo Metropolia e Kijevit tronit më të shenjtë patriarkal të Moskovës dhe le të njohin episkopët atje si të moshuar dhe udhëheqës Patriarkun e Moskës, ashtu siç do të jetë në kohën aktuale, si ata që janë shenjtëruar nga ai."
Kështu, nga viti 1686 deri në vitin 2018, për 332 vjet radhazi, Metropolia e Kijevit dhe e gjithë Ukraina e sotme (Rusia e Vogël), në përputhje me konsensusin e panteokosmik të Kishës ortodokse – pa asnjë kundërshtim – ishte nën Kishën e Rusisë. Edhe Patriarkata Ekumenike gjithmonë ka konsideruar Ukrainën si pjesë të Kishës Ruse, siç dëshmon një studim i lidhur me tonin dhe deklaratat e Patriarkut Ekumenik Bartholomeu gjatë Asamblesë së Primatëve të Kishave Ortodokse në Chambézy më 2016.
Në vitin 1921, me krijimin e Republikës Socialiste Sovjetike të Ukrainës (brenda strukturës së BE-së), filloi të zhvillohej kërkesa për pavarësi kishtare, duke çuar në krijimin e paligjshëm të Kishës Ortodokse Autoqefale Ukrainase, "Kishtja e vetëshpallur", siç quhej, sepse mungonte klerikati kanonik.
Me rënien e komunizmit në fund të viteve 1980, kërkesa për pavarësi kishtare nga Kisha e Rusisë u rikthye. Më 9 korrik 1990, episkopët ukrainas nën Metropolitin Filaret (Denysenko) i Kijevit paraqitën një kërkesë Kishës Ruse si Kishë e Nënës për t'u dhënë autonomi. Më 25-27 tetor 1990, Sinodi i Kishës Ortodokse Ruse nën Patriarkun Aleksij II i dha Ukrainës autonomi kishtare të gjerë:
Sipas këtij vendimi, autonomia e Ukrainës është shumë e gjerë: Statuti i saj parashtron që "Kisha Ortodokse e Ukrainës është e pavarur dhe autonome në qeverisjen dhe strukturën e saj" (Neni I,1), ka Këshillin e Episkopëve të gjithë episkopëve të Ukrainës (Neni I,2), i cili merret me "të gjitha çështjet e lidhura me jetën e Kishës Ortodokse Ukrainase" (Neni III,6). Këshilli i Episkopëve, pa pjesëmarrjen e një përfaqësuesi nga Patriarkana e Moskës (këtu dhe këtej autorëve të tjerë – Ed.), zgjedh episkopët e saj (e drejta e shenjtëruar – jus ordinandi), duke përfshirë edhe Primatin e saj (historikisht titulli i Metropolitit të Kijevit) (Neni III,9), dhe sigurisht ka të drejtën e gjyqit mbi të përmendurit (e drejta e gjyqit – jus jurandi) (Neni 8).
Për më tepër, "Këshilli i Episkopëve shënjon shenjtërit dhe miraton ritet liturgjike të kompozuara në nder të tyre." (Neni III,7). Për më tepër, Këshilli vetëm adopton Statutin dhe bën ndryshime dhe shtesa në të (Neni II,7)! Vendimet e saj nuk kërkojnë miratimin e Moskës, as Moska nuk ka të drejtën të ndalojë ndonjë vendim të Këshillit të Episkopëve të Ukrainës. Përfundimisht, Metropoliti i Kijevit kishte marrë pjesë më parë në Sinodin e Patriarkanës së Moskës si i pari në rend. Duhet të theksohet se ndërsa Primati i Kishës Ukrainase mori pjesë në Sinodin Rus, asnjë përfaqësues i Kishës Ruse nuk mori pjesë në Sinodin e Ukrainës. Me vendimin e tij të 27 majit 2022, Sinodi i Shenjtë i Kishës Ukrainase vendosi që Metropoliti i Kijevit nuk do të marrë më pjesë në Sinodin e Shenjtë të Kishës Ruse.
Ndërsa Kisha Ukrainase gëzon faktikisht pavarësi të plotë në administrimin e saj, lidhja shpirtërore që ka ekzistuar gjithmonë mes dy Kishave mbetet: “Kisha Ortodokse Ukrainase është e lidhur përmes Kishës sonë Ortodokse Ruse me Kishën e Shenjtë Katolike dhe Apostolike të Vetme” (par. 3).
Është e vlefshme të theksohet se autonomia e dhënë Kishës Ukrainase është shumë më e gjerë se ajo e dhënë nga Patriarkata Ekumenike Kishave Autonome të Finlandës dhe Estonisë, ose Kishës së pjesërisht autonome të Kretës:
a) Në Kishën e Estonisë, “zgjedhja, shenjtërimi dhe zëvendësimi i metropolitit bëhet nga Patriarkana Ekumenike, ndërsa episkopët e tjerë janë emëruar nga metropoliti”, b) në mënyrë të ngjashme, në Kishën e Finlandës, dhe c) ndërsa në Kishën e Kretës, zgjedhja e Metropolitëve bëhet nga Sinodi Dioqezan dhe Arkipeshkvia nga Patriarkana e Konstandinopojës.
Me fjalë të tjera, bazuar në vendimin e 27.10.1990 të Sinodit të Shenjtë të Kishës Ruse, UOC gëzon pavarësi administrative të plotë nën omoforinë e Moskës, por në marrëdhëniet ndërmeshtore-ortodokse, ajo merr pjesë si një strukturë e Kishës Ruse.
Një numër i vogël i episkopëve ukrainas nuk pranuan autonominë dhe u ndanë, duke krijuar një shizmë. Lideri i shizmës, Metropoliti Filaret, u shkarkua (qershor 1992) dhe u ekskomunikua (1997). Filaret, duke ushtruar të drejtën e tij të apelit, shkoi menjëherë te Patriarkana Ekumenike dhe paraqiti apelin personalisht. Patriarku Ekumenik Bartholomeu shqyrtoi rastin me kujdes, dërgoi një delegacion në Moskë (përfshirë Metropolitin John (Zizioulas) i Pergamoni) dhe refuzoi apelin e Filaretit (26.08.92), duke pranuar vendimin e shkarkimit dhe më pas ekskomunikimit nga Kisha Ruse. Ky vendim u mbajt nga Kishat Ortodokse të tjera. Filaret, pavarësisht shkarkimit dhe ekskomunikimit, vazhdoi aktivitetet e tij shizmatike dhe "shënoi" shumë "episkopë", duke shpallur veten "Patriark i Kijevit dhe i Gjithe Rusisë!"
Shumica absolute e popullit ortodoks ukrainas nuk ndoqi shizmën, por mbeti i besnikët Kishës së tyre, Kishës në të cilën u janë pagëzuar dhe rritur.
Më 6 janar 2019, në kërkesë të grupeve shizmatike, dhe pavarësisht refuzimit kategorik të Kishës Ortodokse kanonike të njohur nga të gjitha Kishat Ortodokse, Patriarku Ekumenik i dha "Tomosin e Autoqefalisë" grupeve shizmatike të Filaret Denysenko dhe Makariy Maletych, duke ç
